İlk Yardım
| İLK YARDIM VE KAZA ANINDA YAPILMASI GEREKENLER |
| ILK YARDIM NEDIR ? Ilkyardim, hasta veya yarali kisiye, daha ciddi bir tibbi yardim uygulanmadan önce yapilan ilk bakimdir. Ilkyardimin amaci, durumun kötülesmesini önlemek için aktif olarak müdahale etmek, yasam destegi saglamak, yaralinin etkin tedavisini baslatmak, zarari en aza indirmek ve yasam kaybini önlemektir. Ilkyardim tibbi bakimin bir natifi degildir. Ancak ilkyardim egitimi alan kisiler, durumu ve acili yetin derecesini tayin etme ve profesyonel tibbi yardim ulasana kadar yapilabilecek en dogru seyleri belirleme yeterliligine sahiptir.Yaralanmanin, ölüm olaylarinin dördüncü ana nedeni oldugu düsünülürse, ilkyardim egitiminin gerekli oldugu çok açiktir. Düsmeler en sik rastlanan yaralanma sebebidir. Ancak trafik kazalari en ölümcül olanidir. Yaralanma ölümlerinin 22’si trafik kazalari sonucu olusmaktadir.Ilkyardim inceleme ve arastirmayla baslar. Bir yaraliya yaklasmadan önce olay yerinde, yarali ve kurtaricinin hayatini tehye atabilecek faktörlerin önlenmesi gerekir. Daha sonra yapilan ilk inceleme, yaralinin hayatini kurtaracak islemlerin hemen uygulanmasinin gerekip gerekmedigini belirler. UNUTMAYIN ZAMANINDA YAPACAGINIZ BASIT VE ETKILI BIR YARDIMLA, HASTA YA DA YARALININ HAYATINI KURTARABILIRSINIZ. ILKYARDIMIN TEMEL AŞAMALARI: Ilk önce yaralinin genel saglik durumu degerlendirilir. Yaralinin omuzlarina hafifçe dokunup ona seslenerek bilincinin yerinde olup olmadigi saptanir. Derhal ambulans çagirilir. Yarali, boynu ve basi sabit tutularak sirt üstü yatirilir. Yaralinin bilinci kapali ise çenesi yukari kaldirilarak basi geride tutulur. Böylece dilin, nefes borusunu kapatmasi önlenir. Yaralinin nefes alip almadigina bakilir. Nefes almiyorsa agzindan veya burnundan suni teneffüs yapilir. Nefes verirken gögüs kalkiyor mu diye bakmak gerekir. Nefes verme aralarinda akcigerlerden hava bosalmasi beklenmelidir. Kan dolasiminin gerçeklesip gerçeklesmedigini anlamak için nabiz kontrol edilir. Nabiz, adem elmasi ve boyun kasi arasindaki bölgeye, üç parmakla hafifçe bastirilarak kontrol edilir. Yaralinin nabzi yoksa kalp masajina baslanir. Temel yasam destegi tek kisi ile yapiliyorsa 15 kalp masaji ve 2 tam nefes seklinde tekrarlanarak uygulanmalidir. Iki kisi ile ise 5 kalp masaji 1 nefes seklinde uygulanir. Temel yasam destegi, sadece solunumu ve kan dolasimi durmus kisilere uygulanir. Eger nabiz var, solunum yoksa her 5 saniyede bir nefes verilmelidir. Solunum ve kan dolasimi saglığında temel yaşam destegi kesilmelidir. SOLUNUMUN DURMASI Yapay solunumun en basit ve etkili metodu, hastanin akcigerlerine kendi nefesinizi güçlü bir sekilde üflemektir. Agizdan agza solunum, solunumu çok zayif ve düzensiz olan hastalara da uygulanabilir. Bu durumda nefes verisinizi, hastanin nefes verisine göre ayarlamaniz gerekir. En yakin acil saglik kurulusunu aradiktan sonra, agizdan agza solunuma baslayin. Bu sirada hasta, sert bir zeminde, sirtüstü yatmalidir. Eger boyun yaralanmasindan süphe edilmiyorsa, bir elinizle hastanin basini çene kemiginden yukari dogru çekerken diger elinizle de alnina bastirarak basin geride kalmasini saglayin. Eger boyun yaralanmasindan süpheleniyorsaniz, hastanin basina veya boynuna müdahale etmeyin. Hastanin basini sarsmadan sadece çenesini nazikçe kaldirarak nefes borusunu açmaya çalisin. Eliniz hastanin alnindayken basparmaginiz ve isaretparmaginizla burun deliklerini kapatin. Derin bir nefes alin. Agzinizi hastanin agzi üzerine yerlestirin ve 2 güçlü nefes verin. Daha sonra her 5 saniyede 1 nefes verin. Her nefeste hastanin gögsünün kalktigini görmelisiniz. Hastanin gögsü genislediginde nefes vermeyi kesin. Agzinizi çekin ve yüzünüzü hastanin gögsüne dogru çevirin. Böylelikle kulaginiz hastanin agzi seviyesinde olacaktir. Hastanin akcigerlerinden havanin çikisini dinleyin ve gögsün inisini izleyin. Daha sonra solunum islemlerini tekrarlayin. Hastanin bilek veya boyun damarindan nabzini kontrol edin. Eger nabiz yoksa ve kalp masaji egitiminiz varsa kalp masajina baslayin. Buna hasta kendiliginden solunuma baslayincaya veya tibbi yardim gelene kadar devam edin. AGIZDAN BURUNA SOLUNUM Eger hastada yüz yaralanmasi varsa kisinin agzina nefes vermekte zorlanirsiniz. En yakin acil saglik kurulusunu aradiktan sonra hemen ilkyardima baslayin. Kazazedeyi sert bir zemin üzerinde sirtüstü yatirin. Bir elinizi hastanin çene kemigine yerlestirip, yukari dogru kaldirirken diger elinizi hastanin alnina koyun ve çeneyi yukari dogru iterken alni asagi dogru bastirarak hastanin basina pozisyon verin. Derin bir nefes alin ve agzinizla hastanin burnunu kapatin.Hastanin agzini da çenesini iterek kapali tutun. Hastanin burnuna kuvvetle nefesinizi verin. Agzinizi çekin, hastanin çenesini açin ve havanin çikisina izin verin. Bu islemi 5 saniyede bir tekrarlayin. BEBEKLERE VE ÇOCUKLARA SUNI TENEFFÜS Bebeklerde ve çocuklarda suni teneffüs islemi yetiskinlerdekine benzer, sadece agzinizla çocugun hem agzini hem de burnunu kapatmalisiniz. Çocugun basini çok geriye çekmeyin yoksa nefes borusu tikanabilir. Nefesleriniz daha yumusak olsun. Çocuklarda 4 saniyede 1 nefes (dakikada 15 nefes), bebeklerde 3 saniyede 1 nefes (dakikada 20 nefes) verilmelidir. Çocugun gögsü kalkmaya baslayinca nefes vermeyi kesin. Her nefes veris öncesinde yeniden nefes alin. KALP KRIZI Kalp krizi yasami tehdit eden acil bir durumdur. Kalbi besleyen ana damarlarin daralmasi veya tikanmasina bagli olarak kalbin bir bölümüne yeterli kan ve oksijen gitmemesi sonucu olusur. Eger bu kan ve oksijen yetersizligi uzun sürerse kalp kaslarinin bir bölümü ölür.Kalp krizi belirtileri, asagidakilerden birkaçini ya da hepsini içerebilir. Santral gögüs bölgesinde aniden gelen ve ezici bir basinçla hissedilen, sabit, 20 dakika veya daha uzun süren, kola, omuza, boyuna, çeneye, sirt ortasi ve mideye vuran gögüs agrisi, asiri terleme, bulanti, kusma, yogun halsizlik, akinti, korku, soluk mavimsi gri deri rengi, mavi tirnaklar ve nefes darligi. Kalp agrisi hazimsizlikla karistirilabilir. Eger agrinizin sebebinden emin degilseniz güvende olmak için kalp krizi gibi ele alin. En yakin acil saglik kurulusunu arayin ve asagida verilen ilkyardim talimatlarini uygulayin.Kalp krizi tedavisi, hastanin bilincinin kapali ya da açik olmasina göre degisir. A) Bilinci Kapali, Nefes Almayan Hasta: En yakin acil saglik kurulusunu arayin, daha sonra müdahaleye baslayin. Kisiyi sert, rahat bir yere sirtüstü yatirin. Elinizi hastanin çenesine koyup yukari kaldirirken diger elinizi hastanin alnina koyup asagi bastirarak basini arkaya yatirin. Hastanin alnindaki elinizin bas parmaginiz ve isaret parmaginizla hastanin burun deliklerini kapatin. Derin bir nefes alin. Agzinizi hastanin agzi üzerine sikica bastirin ve iki yavas, derin nefes verin. Arada tekrar derin bir nefes alin ki hastaya taze hava verebilesiniz. Gögüs kafesinin yükseldigini görene dek hava üflemeye devam edin. Hastanin gögsü yükseldiginde hava vermeyi durdurun. Agzinizi çekin ve basinizi hastanin gögsüne dogru çevirin. Böylece kulaginiz hastanin agzinin üzerinde olacaktir. Hastanin akcigerlerinden hava çikisini kulaginizla hissedin ve dinleyin ayrica gögsün alçaldigini gözlemleyin. Bu solunum islemini her 5 saniyede 1 nefes vererek sürdürün. Kisinin bilek ya da boyun atardamarini 5-10 saniye boyunca nabiz için kontrol edin. Eger nabiz yoksa, kalp masaji egitimi aldiysaniz kalp masajina baslayin. Suni solunum kalp masaji sirasinda da sürdürülmelidir. Bu islemi tibbi yardim gelinceye ya da hasta nefes almaya baslayincaya kadar sürdürün. B) Bilinci Açik Hasta: En yakin acil saglik kurumunu arayin, ilgiliye olasi bir kalp krizini ve oksijen ihtiyacini iletin. Hastayi nazikçe oturtun ya da yan oturur pozisyona getirin. Yatmak nefes almayi zorlastirir. Özellikle boyun çevresindekiler olmak üzere giysileri gevsetin. Hastayi bir battaniye ya da palto ile sararak sicak tutun. Hastayi sakinlestirin ve rahatlatin ama herhangi bir sey yedirip içirmeyin. Eger ambulans bulunamiyorsa hastayi en yakin hastanenin acil servisine götürün. Bilinçsiz hasta kendine gelirse ve solunumu baslarsa yukaridaki adimlari izleyebilirsiniz. BILINÇ KAYBI Bilinç kaybi sadece koma durumu için geçerli bir tanimlama degildir; ayni zama kisinin uykulu, dikkatinin daginik ve varliginiza tepki veremedigi durumlar için de söz konusudur. Beyin travmasi (kaza veya darbe sonucu), kan kaybi, oksijensiz kalma (bogulma), metabolik bir hastalik (diyabet) veya ilaç nedeniyle zehirlenmeler sonucu olusabilir. Ilk olarak en yakin acil saglik kurulusunu arayin sonra ilkyardima baslayin.Not: Eger omurilik zedelenmesinden süpheleniyorsaniz ve hasta kusmuyorsa yerinden kimildatmayin. Omurilik zedelenmesi söz konusu degilse omurgayi esnetmeden, hastanin basini ve vücudunu es zamanli olarak yana çevirebilirsiniz; ancak bas ve vücudun birbirleriyle olan konumlarini bozmayin. Bir insanin bilinci yerinde degilse normal refleksler ve kaslarin gevsekligi kaybolur. Bu nedenle olabilecek en büyük teh dilin bogazi tikamasi veya agizdaki yabanci cismin nefes borusunu tikamasidir. Nefes borusunu açip solunumu saglamis olsaniz da asla baygin birisini yalniz ve müdahalesiz birakmayin. Komaya giren bir insanin nefesi kesilebilir, sonuç olarak da kalbi durur. ILKYARDIM POZISYONU Omurilikteki bir hasardan süpheleniyorsaniz ve hasta kusmuyorsa yerinden kimildatmayin. Gerekli her seyi yaptiktan sonra acil tibbi yardimi beklerken hastayi ilkyardim pozisyonuna getirin. Eller ve ayaklar vücudun rahat ve sabit olmasini saglayacak sekilde olmalidir. Yanina diz çöküp kolunu basinin arkasina atin karsi taraftaki kolunu gögsünün üstüne koyun ve bacagini dizinden büküp kendi tarafinizdaki bacagin üzerine koyun Dikkatlice basi da vücutla birlikte kendinize dogru bir elinizle döndürün ve diger elinizle yüzünü koruyun Basini geri itin, çeneyi öne çikarin ki rahat nefes alsin ancak çeneyi vücuttan daha alçakta tutun ve sicak tutun. KAYNAK
www.iy.org |